W centrum uwagi: M48 Patton

Seria uniwersalnych czołgów Patton odgrywa dla armii USA tak samo ważną rolę jak seria T-54/55 dla Armii Radzieckiej. Obie rodziny czołgów przez kilka dziesięcioleci były trzonem sił pancernych dwóch najpotężniejszych sił zbrojnych na świecie i do tej pory – w bardzo zmodernizowanej postaci – trwają na służbie i czasem nawet biorą udział w walce.

M48 został opracowany jako następca M47, który od samego początku miał charakter rozwiązania przejściowego. Wyprodukowany na początku lat 50. XX wieku M47 Patton był pod wieloma względami prowizorką, przyjętą na służbę z uwagi na eskalującą wojnę w Korei. Wojna ta zaskoczyła armię USA, które były do niej nieprzygotowane, jeśli chodzi właśnie o czołgi. Konflikt w Korei wybuchł niespełna pięć lat po zakończeniu II wojny światowej. Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych spowolniły lub nawet zakończyły wiele programów zbrojeniowych, ponieważ nie spodziewały się tak szybko konfliktu z udziałem USA.

To dlatego kraj ten nie dysponował wówczas nowoczesnymi czołgami. Armia amerykańska była zmuszona eksploatować starsze pojazdy, takie jak M26 Pershing oraz M46 Patton, który w gruncie rzeczy był zmodernizowanym wariantem Pershinga. Nawet M47 można by zdefiniować jako modernizację M46, jako że pojazd ten wykorzystywał ten sam kadłub wraz z wieżą, przejętą z projektu, który miał na celu jego zastąpienie (czołg średni T42).

Decyzja z lata 1950 roku o wszczęciu produkcji M47 była podjęta z pełną świadomością konieczności opracowania czołgu, który zastąpiłby zarówno M46 jak i M47.

Konstrukcja zastępcza (oznaczona jako T48) bazowała na wcześniejszych pracach nad czołgiem ciężkim T43, z którego przejęła zwłaszcza zaokrąglone elementy opancerzenia. Przód kadłuba i wieży przybrały kształt eliptyczny, co poprawiło ochronę balistyczną nowej maszyny względem konstrukcji M47. Rozwój nowego pojazdu zaczął się w 1950 roku, ale komisja wojskowa ds. pancernych ogłosiła oficjalny start projektu pod nazwą 90mm Gun Tank T48 dopiero 27 lutego 1951 roku. Sporządzono również listę wymogów. Zawierała ona następujące punkty:

• Maksymalna masa wynosząca 40,8 ton (90 000 funtów)
• Czteroosobowa załoga
• Nowe działo kal. 90 mm o porównywalnej sile ognia do T119 z M47, ale lżejsze

I jeszcze kilka innych wymogów. Chrysler (już pracujący nad projektem) otrzymał zlecenie na budowę sześciu prototypów.

Pierwsze prototypowe podwozie zostało zbudowane w Michigan w styczniu 1952 roku, a następnie dostarczane wojsku do początkowych prób. W lutym 1952 roku zostało wyposażone w wieżę (również opracowaną przez Chryslera), a następnie przeszło rozległe testy w Fort Knox. Nadmienimy, że pomimo zdolności produkcyjnej nowej fabryki w Newark Chryslerowi wyznaczono rolę przedsiębiorstwa projektowego. Już w 1951 roku do projektu dołączyły mianowicie Ford i GMC. Chodziło o sprostanie wymogom ilościowym.

Drugi prototyp powstał, zanim był gotowy pierwszy, mianowicie w grudniu 1951 roku. Nie poddano go od razu testom, ponieważ czekano na zakończenie testów pierwszego prototypu w celu wdrożenia bazujących na nich modyfikacji do konstrukcji. Dlatego testy drugiego prototypu zaczęły się w kwietniu 1952 r. w Aberdeen. Trzeci prototyp (w oficjalnej terminologii Pilot 3) zakończono i dostarczono do Fort Knox w maju, zaś 4 (Pilot 4) w lipcu 1952 roku. W konstrukcjach Pilot 5 i 6 dokonano zmian, które opierały się na tych testach. Pilot 5 T48 trafił w listopadzie 1952 r. na poligon w Aberdeen, natomiast Pilot 6 T48 dostarczono do testów Korpusowi Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych.

Czołgi Pilot T48 trochę się między sobą różniły, ale ogólnie rzecz biorąc ich masa bojowa wynosiła około 44,6 ton, zaś załoga składała 4 osób. Czołg był zasilany 12-cylindrowym, 29,3-listrowym silnikiem AV-1790-5B i wyposażony w skrzynię biegów Cross-Drive CD-850-4. Jego maksymalna prędkość wynosiła około 48 km/h).

Główne uzbrojenie stanowiło działo T139 kal. 90 mm z elewacją/depresją wynoszącą +20/-9 T48 przewoził 60 pocisków do manualnie ładowanego działa głównego, którego szybkostrzelność wynosiła w przybliżeniu 8 pocisków na minutę.

Stalowe opancerzenie kadłuba było dość grube:

• Górna płyta przedniego pancerza: 110 mm (pochylona pod kątem 60 stopni)
• Dolna płyta przedniego pancerza: 110 mm-64mm (pochylona pod kątem 30 stopni)
• Opancerzenie boczne kadłuba: 76-51 mm
• Tylny pancerz kadłuba: 35-25 mm
• Spód kadłuba: 38-13 mm
• Wierzch kadłuba: 57 mm

Stalowa, korzystnie zaokrąglona wieża, miała następujące wartości:

• Osłona działa: 114 mm (pochylona pod kątem 30 stopni)
• Przedni pancerz: 178 mm
• Boki wieży: 76 mm
• Tył wieży: 51 mm
• Wierzch wieży: 25 mm

Wartości wieży mają charakter jedynie orientacyjny, ponieważ z uwagi na jej okrągły kształt ulegały wahaniom.

Prototypy przetestowano do końca 1952 roku, zarówno na poligonie Aberdeen jak i Fort Knox, przy czym wojsko domagało się, aby pojazdy były gotowe jak najszybciej. Masowa produkcja T48 wystartowała w Newark (Delawara) na początku 1952 roku, a w kwietniu tego samego roku z taśm fabrycznych zjechały już pierwsze czołgi. Jako że wyniki testów w Fort Knox i Aberdeen były gotowe dopiero po uruchomieniu produkcji, nie obyło się bez szeregu początkowych problemów.

Celem ich rozwiązania i wdrożenia postulowanych zmian w lipcu 1952 roku utworzono specjalną komisję, w skład której wchodzili przedstawiciele biorących udział w produkcji czołgu firm. Nawiasem mówiąc czołgi produkowane przez Forda, GCM i Chryslera nieznacznie się między sobą różniły (na przykład kształtem zasobnika na narzędzia). Do marca 1953 roku (czyli do przyjęcia pojazdu do służby) wyprodukowano 983 egzemplarzy T48.

Negocjacje z armią na temat oficjalnego wprowadzenia czołgów toczyły się już od stycznia 1953 r. W końcu, po trzech miesiącach rozmów, 2 kwietnia 1953 roku pojazd został oficjalnie przyjęty do służby pod oznaczeniem 90mm Gun Tank M48. Jego oficjalny pseudonim brzmiał Patton 48. Na służbę wdrożono ograniczoną liczbę egzemplarzy, które miały służyć głównie do celów treningowych w kraju.

Jeśli chodzi o osiągi, wczesny M48 nie różnił się zbytnio od T48. Był trochę cięższy – masa pojazdu wzrosła do 44,9 ton, ale zasilany tym samym silnikiem co T48 (który nota bene zamontowano również w serii M46/M47) i rozwijał tylko trochę mniejszą prędkość maksymalną (45 km/h).

Bez zmian pozostało działo i opancerzenie (aczkolwiek działo miało inny hamulec wylotowy). Następnie czołg przeszedł szereg modyfikacji.

W listopadzie 1952 roku czołg zyskał nowy silnik (AV-1790-7), który w sierpniu 1954 r. zastąpiono jeszcze nowszym (AV-1790-7B). Trzeci wariant silnika (AV-1790-7C) pojawił się w listopadzie 1954 r. Wszystkie miały taką samą moc (810 koni mechanicznych według amerykańskiej normy SAE, które odpowiadają w przybliżeniu 650 koniom mechanicznym według współczesnego systemu DIN).

Bardzo wczesne M48 nie miały słynnej kopuły na karabin maszynowy. Wyposażone były zaś w montowany zewnętrznie na niskiej kopule Chryslera przeciwlotniczy karabin maszynowy. Nie było to praktyczne rozwiązanie, ponieważ dowódca musiał wychylać się z czołgu w celu obsługi lub przeładowania broni. Aby temu zaradzić, od sierpnia 1953 r. wyposażano M48 w charakterystyczny model kopuły produkcji Aircraft Armaments (oznaczenie końcowego wariantu kopuły brzmiało M1).

Kolejnym problemem był rozmiar włazu kierowcy, który był za mały i w pewnych okolicznościach blokowała go broń, uniemożliwiając kierowcy szybkie opuszczenie pojazdu. W związku z tym na dość wczesnym etapie produkcji wdrożono większe włazy. Oprócz tego okazało się, że pierwsze 120 egzemplarzy M48 miało wadliwą konstrukcję wnętrza, które uznano za niebezpieczne.

Ulepszenia wdrażane podczas produkcji pociągnęły za sobą dużą liczbę wariantów M48, noszących to samo oznaczenie. Aby rozróżnić wszystkie odmiany, 25 października 1954 roku wprowadzono nowy system nazewnictwa. M48 podzielono na następujące podkategorie:

• M48 – oryginalne egzemplarze z małym włazem kierowcy oraz małą kopułą Chryslera
• M48C – 120 najstarszych wadliwych czołgów, przeznaczonych tylko do celów treningowych
• M48A1 – wariant M48 z większym włazem i kopułą M1

W przeciwieństwie do nowszych wariantów M48, oryginalne M48 nigdy trafiły na pole bitwy – w wojnie koreańskiej walczyły tylko M46 i M47, natomiast w Wietnamie M48A1 (i późniejsze warianty). Od chwili przyjęcia na uzbrojenie M48 służył głównie jako czołg treningowy. Nie trafił też na eksport, aczkolwiek nie jest wykluczone, że kilka egzemplarzy czołgu przetransportowano do Europy, aby strzegły Zachodu przed radziecką inwazją. Przy czym to był dopiero początek historii serii czołgów M48, które od czterech dziesięcioleci znajdują się na uzbrojeniu USA i w niektórych częściach świata pełnią służbę do dzisiaj.

Uwaga Poniższe informacje dotyczą zmian będących w toku i mogą jeszcze ulec zmianie.

W Balansie 2.0 M48 dozna zmiany. Obecny Patton 48 2 poziomu zostanie przesunięty na poziom 1 i zajmie miejsce M113 w drzewie technologicznym Sophie Wölfli. Jako pojazd 1 poziomu będzie rywalem T-54, który zajmie miejsce PT-76 również na 1 poziomie. Aktualne pojazdy 1 poziomu zostaną poddane kompletnemu rebalansowi i przesunięte na inny poziom lub znikną z gry. Więcej informacji na temat zmian w aktualizacji 0.19 podamy w przyszłości.