Na warsztacie: T-80U

Czołg podstawowy T-80U stanowi najlepszy masowo produkowany wariant serii T-80. W grudniu 1984 roku zastąpił on produkowany w Leningradzie (dzisiejszym St. Petersburgu) T-80B.

Problematyczne w czołgu T-80B było to, że ucieleśniał on wysiłki radzieckiego przemysłu pancernego, mające na uwadze dogonienie bardziej zaawansowanych zachodnich konstrukcji. T-80U zaś przedstawiał sobą ponowną próbę ustanowienia niekwestionowanej hegemonii radzieckiego opancerzenia na współczesnym polu bitwy.

Litera „U” w oznaczeniu T-80U to skrót od „ułućszenyj” czyli „ulepszony”. Produkcję faktycznie znacznie ulepszonej wersji T-80 zlecono Fabryce Kirowa w Leningradzie. Modernizacji uległo wiele elementów T-80, przy czym szczególny nacisk położono na zwiększenie ochrony balistycznej, która też zadecydowała o racji bytu tego pojazdu.

Rozwój T-80U pod kierownictwem N. Popowa wystartował na początku lat 80. zeszłego wieku. Pierwszy prototyp, wykorzystujący podwozie T-80B, zbudowano w 1983 r. W odróżnieniu od niektórych innych – bardziej ekonomicznych – modeli na projekcie T-80U nie oszczędzano, dzięki czemu stał się on najprawdopodobniej najbardziej potężnym czołgiem podstawowym tego czasu.

Względem T-80B w dużym stopniu zwiększyła się ochrona balistyczna. Wczesne T-80U miały ten sam skład przedniego pancerza co T-80B:

• Zestaw ERA
• 50 mm stali
• 35 mm tekstolitu
• 50 mm stali
• 35 mm tekstolitu
• 50 mm stali

Konfigurację tę zmieniono dość szybko, wymieniając środkową płytę grubości 50 mm na płytę grubości 20 mm z luką. Skład przedniego pancerza kadłuba uległ kolejnej zmianie w 1989 r., kiedy w następującą konfigurację wkomponowano ceramiczne wstawki:

• Zestaw ERA
• 55 mm stali
• 35 mm ceramiki
• 35 mm stali z luką grubości 5 mm
• 35 mm ceramiki
• 50 mm stali

Taki skład miały też późniejsze ulepszone wersje T-80, w tym czołgi z Charkowa. W dalszej kolejności poprawiono względem T-80B wieżę czołgu, która dorównywała wieży T-64B i miała ceramiczne wstawki. Wstawki w wieży T-80U są znacznie grubsze, a składają się z dwóch warstw polimeru grubości 80 mm, pokrytych dość grubą osłoną ze stopu metalu i oddzielonych od stalowej warstwy wieży lukami grubości 40 mm.

Kadłub i wieża były chronione zaawansowanym zestawem pancerza reaktywnego Kontakt-5, osłaniającym ponad 50% powierzchni przedniego pancerza kadłuba i wieży, boków i dachu czołgu. Zestaw ERA, o którym tu mowa, wszedł w użycie w 1985 roku i ciągle jeszcze – w zmodernizowanej postaci – występuje w takich pojazdach jak T-72B3 i T-90A. Uchodzi za ciężki zestaw Era, jako że zwiększa odporność nie tylko na PK, lecz ponadto na amunicję kinetyczną. Zgodnie z niektórymi źródłami zestaw zwiększa ochronę oryginalnego pojazdu o od 80 do 100 procent przeciwko PK i o około 20% przeciwko pociskom kinetycznym. Jest też doprawdy bardzo wytrzymały – kule i pociski włącznie do kal. 30 mm, odłamki POB i nawet napalm nie uszkadzają elementów Kontakt-5.

Rosyjskie źródła utrzymują, że wszystkie te ulepszenia chronią przód czołgu przed wszystkimi rodzajami zachodniej amunicji i że poziom tego opancerzenia w najgrubszym punkcie równa się 620 mm RHAe na pociski kinetyczne i 1100 mm na PK. Oprócz tego pojazd wyposażono w system wyrzutni granatów dymnych 902B Tucha.

Ulepszenia opancerzenia pociągnęły za sobą wzrost masy. T-80U ważył 46 ton czyli 1,5 tony więcej od swojego poprzednika T-80BV.

Ulepszono również siłę ognia. W porównaniu z T-80B czołg T-80U miał lepszą armatę, gładkolufowe działo 2A46M-1 kal. 125 mm (na marginesie zaznaczymy, że T-80B przezbrojono w nią w 1982 roku). Zwiększyła się też liczba przewożonej amunicji z 38 do 45 pocisków. Pojazd uzbrojono dodatkowo w wyrzutnię ppk Refleks. Pociski rakietowe 9M119 zdolne były do zniszczenia każdego zachodniego czołgu z odległości od 100 do 5000 metrów z 80 procent prawdopodobieństwa trafienia.

Pojazd wyposażono ponadto w zaawansowany system kierowania ogniem 1A45 Irtysz, który obejmował:

• Dalmierz laserowy 1G46
• Elektroniczny komputer balistyczny
• Stabilizator działa 2E42
• Celownik dzienny TPN-4S
• Celownik TPN-4 Buran-PA

No i jeszcze silnik – T-80U był zasilany turbiną GTD-1000TF, której moc wzrosła z pierwotnie 1000 do 1100 KM (ten sam silnik montowano w późniejszych wariantach T-80B). I w tym tkwił cały szkopuł. Silnik ten był bardzo drogi.

Według niektórych źródeł cena turbiny była dziesięciokrotnie wyższa od ceny silnika Diesla V-46, i to bez uwzględnienia kosztów paliwa (rozchodziło się o dość paliwożerną turbinę) i konserwacji. Pod koniec lat 80. ubiegłego wieku w obliczu rozpadu Związku Radzieckiego cena ta okazała się dużym problemem.

Pierwsza seria, składająca się z dwóch tuzinów T80U, została zbudowana pod koniec 1983 r. Pełną parą produkcja ruszyła zaś w 1985 r.

Na przestrzeni całego procesu produkcyjnego koszty zaawansowanych technologii i silnika dawały się we znaki.

Podejmowano różne próby rozwiązania problemu kosztownego silnika poprzez instalację silnika Diesla w T-80U. Najbardziej znanym przykładem jest prawdopodobnie wariant T-80UD, wyprodukowany przez zakłady w Charkowie, w którym na miejsce turbiny wstawiono opracowany tamże Diesel o mocy 1000 KM. Z podobnym programem zmierzyły się zakłady w Omsku, przy czym ukraińska linia T-80UD, która rozpoczęła rozwój całej gałęzi T-80, odniosła większy sukces. Warianty ukraińskie T-80 doprowadziły do rozwoju czołgu podstawowego BM Oplot, którego opis wykracza poza możliwości tego artykułu i zostanie opublikowany w przyszłości.

Na służbie radzieckiej, pod koniec lat 80. XX wieku pojazd wyposażono w nowy silnik GTD-1250 o mocy 1250 KM. Produkcja T-80U rozpoczęła się w grudniu 1984 r., a zakończyła w 1997 r., przy czym większość postradzieckiej produkcji miała miejsce na Ukrainie. Najbardziej optymistyczne źródła szacują, że zbudowano około 3000 egzemplarzy T-80U. Inne źródła podają inne liczby - faktyczna liczba wyprodukowanych egzemplarzy jest jeszcze objęta klauzulą tajności.

Armia rosyjska ma na wyposażeniu wciąż jeszcze około 500 egzemplarzy różnych wariantów T-80 i około 2000-3000 kolejnych egzemplarzy czołgu w rezerwie. Ile spośród nich to T-80U, nie wiadomo. Wycofanie T-80 z rosyjskiej służby zaplanowano oficjalnie na rok 2015 roku, ale cięcia budżetowe plus rozwój czołgu podstawowego nowej generacji przesuną prawdopodobnie ten termin.

Ukraina czyli drugi obok Rosji producent T-80, ma na wyposażeniu T-80, przy czym ich bieżąca liczba i stan nie są znane. Jest mało prawdopodobne, że sprawnych jest jeszcze wiele egzemplarzy T-80U, ale niektóre mogą się jeszcze znajdować w rezerwie. Inne byłe kraje ZSRR, takie jak Uzbekistan, Białoruś i Armenia, dostały w spadku stosunkowo niewielką liczbę tych pojazdów.

Jako pojazd eksportowy czołg cieszył się umiarkowanym sukcesem. W przeciwieństwie do odmian T-80 i T-80B czołg był przeznaczony eksport. Kilka egzemplarzy kupił Cypr, około trzech tuzinów trafiło do Republiki Korei na pokrycie długu. Abstrahując od tego historia eksportu pojazdu przedstawia się dość mglisto. Istnieją na przykład niepotwierdzone doniesienia na temat sprzedanych T-80 do Angoli, Jemenu i Egiptu. Największa transakcją eksportową dotyczyła ukraińskiej wersji T-80UD z Dieslem – w latach 1997-2002 trafiło przeszło 300 czołgów do Pakistanu.

Czołgi T80U trafiły do różnych miejsc na świecie, ale nie przeszły chrztu bojowego.

Do Armored Warfare T-80U wjedzie jako czołg podstawowy 7 poziomu w ramach Balansu 2.0 i dołączy do linii T-80. Będzie to najbardziej zaawansowany czołg T-80 w grze, wyposażony w potężny ERA i inne technologie. Więcej szczegółów na temat Balansu 2.0 znajdziecie w odnośnym artykule na temat zmian w progresji.