Na warsztacie: M60A1

Czołg „przejściowy” M60 stanowił modernizację serii M48, która miała na celu zwiększenie siły ognia i operacyjnego zasięgu. Projekt był dość udany, zwłaszcza za sprawą kombinacji nowej armaty kal. 105 mm z silnikiem Diesla, ale pozostawiał jeszcze dużo pola do popisu, w szczególności w przedziale wieży.

Pierwotnie M60 miał zostać wyposażony w nową wieżę, opierającą się o projekt czołgowy T95 (ściśle rzecz biorąc wariant T95E7, zaprojektowany z myślą o dziale kal. 105 mm). Wieża T95 miała opływową sylwetkę i, co ważniejsze, była lepiej chroniona niż oryginalna wieża M48. Oprócz tego była dłuższa, dzięki czemu można było przesunąć do przodu działo i tym samym zwiększyć zrobić miejsce załodze. Kiedy M60 trafił do produkcji, wieża jednakże jeszcze nie była gotowa i dlatego początkowy model czołgu nosił zmodyfikowaną wieżę M48. To oczywiście, nie zatrzymało toczących się prac.

Próby połączenia ulepszonego kadłuba M60 z wieżą T95E7 rozpoczęły się w marcu 1960 roku. Wzięły w nich udział pierwsze dwa prototypy (oznaczone jako Pilot 1 i 2), wyprodukowane w maju 1961 roku, do których w czerwcu dołączył trzeci prototyp (Pilot 3). W tym czasie pojazdowi nadano też oficjalne oznaczenie: 105mm Gun Tank M60E1.

Producentem czołgu był Chrysler. Pierwszy prototyp trafił na testy do Aberdeen, drugi wysłano na badania techniczne do Detroit Arsenal, zaś trzeci do Fort Knox.

Pojazd przedstawiał się obiecująco. W porównaniu do starszego modelu M60 zmodernizowano zawieszenie. Nowa (cała ze stali) wieża zapewniała dobrą ochronę:

• Osłona działa: 127 mm (pochylona pod kątem 60 stopni) – opancerzenie osłony w linii wzroku wzrosło ze 130 mm do 254 mm
• Przód wieży: równający się 254 mm
• Boki wieży: równające się 140 mm
• Tył wieży: równający się 57 mm
• Dach wieży: 25 mm

Jak widać, grubość opancerzenia w linii wzroku praktycznie się podwoiła. Biorąc pod uwagę fakt, że większość trafień miała zaliczyć wieża a nie kadłub, nowa wieża ucieleśniała wielki krok naprzód w zakresie ochrony M60.

M60E1 wyposażono ponadto w szereg zaawansowanych elektronicznych urządzeń, takich jak:

• Komputer XM16C
• Celowniki działonowego XM35 ze zdolnością detekcji podczerwieni
• Dalmierz stereoskopowy M17C
• Peryskop dowódcy XM34 lub XM36 (ten ostatni ze zdolnością detekcji podczerwieni)

Wieżę wyposażono w kopułe M19, występującą już w oryginalnym M60. W tej konfiguracji pojazd przeszedł pomyślnie testy, po których wprowadzono kilku ulepszeń (na przykład zastąpiono starszy dalmierz stereoskopowy M17C nowszym modelem M17A1).

22 października 1961 roku przyjęto M60E1 pod oznaczeniem 105mm Gun Tank M60A1. do służby. Nadmienimy, że przełączenie produkcji na ulepszony wariant ciągnęło się jeszcze przez rok (do października 1962 roku).

W porównaniu z M60E1 model M60A1 ma ulepszone opancerzenie kadłuba. Pozostawało wprawdzie stalowe bez wykorzystania materiałów kompozytowych, ale zwiększyła się grubość górnego przedniego pancerza:

• Górna płyta przedniego pancerza: 109 mm (pochylona pod kątem 65 stopni, uprzednia grubość: 93 mm)
• Dolna płyta przedniego pancerza: 143-85 mm (pochylona pod kątem 55 stopni)
• Opancerzenie boczne kadłuba: 74-36 mm
• Tylny pancerz kadłuba: 41-30 mm (grill miał grubość 25 mm)
• Spód kadłuba: 19-13 mm
• Wierzch kadłuba: 36 mm

Oryginalny silnik M60 (Diesel AVDS-1790-2 o mocy 650 KM) zastąpiono ulepszonym modelem (AVDS-1790-2A), którego największą zaletą była zmniejszona emisja spalin i zużycie paliwa. Moc nie uległa zmianom, tak samo maksymalna prędkość (48 km/h), która pozostała na tym samym poziomie pomimo przyrostu (w porównaniu z M60) bojowej masy o 1,36 tony do 47,63 ton. Na twardej powierzchni pojazd osiągał maksymalną prędkość w ciągu 35 sekund.

Uzbrojeniem pozostało działo gwintowane M68 kal. 105, ale zmieniła się podstawa działa z modelu M116 w wieży M48 na model M140. Dzięki tej zmianie polepszyła się depresja i elewacja armaty (z -9/+19 na -10/+20). Zwiększyła się też liczba przewożonej amunicji z 57 do 63 pocisków.

W tej konfiguracji M60A1 (z ulepszeniami, do których zaliczał się M60A3) służył w amerykańskiej armii przez cztery dekady. Tymczasowe, prowizoryczne rozwiązanie okazało się być wyjątkowo dobrą maszyną. Porażka programu T95 i MBT-70 oraz długi rozwój Abramsa przesuwały co i rusz wycofanie serii M60. Dopiero w 2005 roku wraz z wycofaniem ostatniej aktywnej jednostki zakończono ostatecznie wymianę M60A3 na Abramsy. Przy czym duża liczba czołgów M60 znajduje się jeszcze w rezerwie.

Najsłynniejszą operacją, w której M60A1 brał udział na służbie USA, była Pustynna Burza. W tym czasie Korpus Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych wykorzystywał jeszcze model M60A1, najwyraźniej z tego względu, że USMC postanowiło poczekać na zmodernizowaną wersję Abramsa przed wymianą przestarzałych Pattonów, zamiast wybrać któryś ze starszych modeli Abramsa i zastąpić go kilka lat później.

Załogi Marine M60A1 przeszły poza tym szkolenie w tych pojazdach i ponadto M60A1 z zestawem ERA były lepiej chronione niż M60A3TTS. Niektóre M60A1, będące na wyposażeniu amerykańskiej piechoty morskiej, zostały wyposażone w lemiesze spycharek - czołgi te wchodziły w skład drużyn przełamania i torowały drogę pozostałym czołgom Korpusu Piechoty.

Podczas tejże operacji nowoczesne amerykańskie pociski APFSDS 105 mm miały trochę problemów z penetracją kolorowej mieszanki przestarzałych radzieckich i chińskich pojazdów. M60 generalnie (jeśli chodzi o zdolności niszczenia czołgów) prawie dorównały Abramsom, co wynikało raczej z kiepskiego treningu Irakijczyków niż jakości samych pojazdów.

M60A1 eksportowano do licznych krajów NATO i amerykańskich sojuszników. Prawdopodobnie największym operatorem serii M60 był Izrael, który kupił 150 czołgów M60A1 w 1971 roku - dwa lata przed wojną Jom Kippur, podczas której wiele z nich zostało zniszczonych. Straty były duże zwłaszcza na froncie zachodnim, gdzie egipskie drużyny uzbrojone w ppk Malutka wraz BMP-1 precyzyjnym ostrzałem zniszczyły izraelskie siły pancerne. Dla tak małego kraju były ciężkie do zastąpienia straty.

W latach 1980-1985 Izrael kupił kolejną partię czołgów serii M60 (tym razem zaawansowany model M60A3). M60 (pod oznaczeniem Magach) przeszły kolejną modernizację i zostały wycofane dopiero w 2014 roku.

Inni byli lub dzisiejsi operatorzy to między innymi:

• Egipt
• Grecja
• Jordania
• Oman
• Arabia Saudyjska (kilka saudyjskich M60 brało udział w Pustynnej Burzy, ale z uwagi na słaby trening załóg oraz kiepskiej konserwacji nie odegrały żadnej większej roli)
• Tajlandia
• Turcja
• Jemen

Trudno wydedukować dokładną liczbę eksportowych pojazdów i wariantów, ponieważ źródła nie są zgodne w zeznaniach i podają różne liczby i modele. Większość eksportowych M60 zdaje się być późnym wariantem M60A3, ale to już zupełnie inna historia.

M60A1 pozostanie wierny tradycji M60 - jest to wystarczająco mobilny i dobrze chroniony amerykański czołg podstawowy, który jak na swój poziom ma dobrą siłę ognia i którym, co istotniejsze, z uwagi na depresję działa gra się komfortowo.

Ciąg dalszy nastąpi. Do zobaczenia na polu bitwy!